Publikacja autorstwa Landau, Emelyanovej i Hirsch (JAAD Case Reports, 2020) przedstawia powikłanie po iniekcjach toksyny botulinowej typu A (BTXA), polegające na rozwoju zmian atroficznych przypominających twardzinę (morphea-like lesions). Jest to jedno z pierwszych doniesień naukowych podejmujących temat tego rzadkiego efektu ubocznego. Choć toksyna botulinowa typu A jest jednym z najczęściej stosowanych preparatów w medycynie estetycznej, a jej profil bezpieczeństwa uznawany jest za wyjątkowo dobry, autorzy publikacji zwracają uwagę na trzy przypadki kliniczne kobiet, u których po zabiegu pojawiły się okrągłe, powierzchowne wgłębienia skóry, przypominające twardzinę plackowatą (morphea). Wszystkie pacjentki były młode (31-36 lat), wcześniej bez istotnych powikłań po BTXA. Zmiany pojawiły się w okolicy czoła – od kilku dni do kilku tygodni po zabiegu – i miały postać okrągłych, 1-2 cm depresji skóry, bez towarzyszących zmian zapalnych ani przebarwień. W jednym z przypadków wykonano biopsję, która nie wykazała żadnych zmian patologicznych – struktury kolagenowe, sprężyste były zachowane. U wszystkich pacjentek doszło do samoistnej, pełnej regresji zmian w ciągu kilku tygodni.
Rycina. Twardzinopodobne przetrwałe nieregularności na czole po podaniu toksynopodobnych substancji bez rejestracji
W przypadku pacjentek, który zgłosiły się do gabinetów Młodość żadne z tych symptomów nie ustąpiło samoistnie, a wręcz przeciwnie, miało charakter zwłóknień pozapalnych, długoutrzymujących się (od kilku miesięcy do roku), których leczenie sterydowe z uwagi na obszar było mocno ryzykowne gdyż mogło wywołać lokalne atrofie. Po tak długim czasie od zdarzenia odstąpiono od leczenia farmakologicznego – immunosupresyjnego i sterydowego.
Skuteczna okazała się dwumiesięczna terapia z wykorzystaniem dwóch produktów medycznych preparatu medycznego z kolagenem typu I oraz z kwasem cytrynowym i nikotynamidem przyspieszającymi metabolizm komórkowy (GUNA MD-Matrix) naprzemiennie, w odstępach co 7 dni, z preparatem z kolagenem typu I, bioflawonoidami, hiperycyną, kwercetyną i rutozydem (GUNA Muscle). Tropokolagen zawarty w produktach odpowiadał za regenerację i poprawę struktury mięśnia, a także jego metabolizm, ze względu na poprawę funkcji naczyń krwionośnych w tkance, odpowiedzialnych za dotlenienie i odżywienie mięśnia. Przywrócony został prawidłowy tonus mięśniowy zaburzony uprzednio przez twardzino-podobne lub zwłókniałe zmiany. Bioflawonoidy zawarte w produkcie miały natomiast działanie przeciwzapalne, co przyczyniło się do poprawy struktury tkanki łącznej i naczyń krwionośnych.
Używanie produktów bez certyfikacji do iniekcji jest obecnie bardzo powszechnym zjawiskiem, szczególnie w gabinetach nielekarskich. To generuje coraz większą liczbę zgłoszeń guzów o późnym początku szczególnie po mezoterapii igłowej lub guzów i ziarniniaków po produktach silnie kolagenotwórczych jak hydroksyapatyt wapnia, polikaprolakton, kwas polimlekowy. Takie guzy powstające po mezoterapii, mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy, prowadząc do istotnego dyskomfortu estetycznego i funkcjonalnego. W leczeniu tych zmian stosuje się zarówno preparaty immunosupresyjne, jak i terapie wykorzystujące urządzenia medyczne, jednak brak jest jednoznacznych wytycznych dotyczących optymalnego postępowania terapeutycznego.
Tej tematyce poświęcona została książka autorstwa dr n med. Marty Bogusz Powikłania po zabiegach estetycznych – protokoły naprawcze PZWL (2024), którą to autorka oparła o przegląd literatury przedmiotu i doświadczenia własne lekarzy pracujących w gabinetach Młodość. Nie wszystkie zaprezentowane terapie okazują się jednak skuteczne co zmusza nas do nieustannych poszukiwań nowych rozwiązań, “starych” problemów.
