Agaroza została po raz pierwszy wyizolowana z agaru przez Arakiego w 1937 roku i od tego momentu rozpoczęto badania nad jej zastosowaniem w biologii i medycynie. Jest to liniowy polisacharyd pozyskiwany z czerwonych alg morskich (głównie z rodzajów Gelidium, Gracilaria i Ahnfeltia), zbudowany z jednostek D-galaktozy i 3,6-anhydro-L-galaktozy. Dzięki obecności licznych grup hydroksylowych tworzy silną sieć wiązań wodorowych, co umożliwia jej żelowanie i stabilność mechaniczną.
Naturalna agaroza, mimo wielu zalet, posiada pewne ograniczenia, jak wysoka temperatura topnienia, kruchość czy ograniczona elastyczność. Dlatego wprowadzane są różne metody modyfikacji: biologiczne (enzymatyczne, jak zastosowanie galaktozooksydazy czy agaraz GH50), fizyczne (ultradźwięki, mikronizacja, homogenizacja), chemiczne (estryfikacja, karboksymetylacja, acetylacja, fluorowanie, sprzęganie z ligandami). Celem tych modyfikacji jest nadanie agarozie właściwości bioaktywnych, pH-zależności, podatności na kontrolowaną degradację, czy też zdolności do odpowiedzi na bodźce zewnętrzne (pH, światło, pole magnetyczne).
Agaroza, mimo że sama nie wykazuje silnych właściwości przeciwbakteryjnych, jest doskonałym nośnikiem powłok funkcjonalnych (np. z dodatkiem nanocząstek srebra, miedzi, ZnO), które zapewniają działanie przeciwbiofilmowe i przeciwdrobnoustrojowe. Powłoki tego typu znajdują zastosowanie na powierzchniach cewników, drenów, implantów czy biomateriałów stomatologicznych.
Dzięki swojej hydrożelowej strukturze, biokompatybilności i możliwości tworzenia mikro- i nanokapsułek, agaroza jest stosowana w systemach: przedłużonego uwalniania leków (np. doxorubicyna, 5-FU, kurkumina), ukierunkowanego dostarczania leków do zmian nowotworowych (np. za pomocą światła IR lub pola magnetycznego), kapsułkowania komórek (np. genetycznie zmodyfikowanych linii do terapii przeciwnowotworowej). Hydrożele agarozowe służą jako: rusztowania dla wzrostu komórek skóry, chrząstki, kości i naczyń krwionośnych, bioatramenty do druku 3D i 4D (np. z matrigel czy laponitem), materiały do hodowli komórek złośliwych, testów toksyczności, badań proliferacji komórek. Zaletą agarozy jest jej elektryczna obojętność, brak immunogenności, wysokie nawodnienie i możliwość precyzyjnego sterowania porowatością i rozpuszczalnością.
Jej żelowa struktura oraz wysoka czystość czynią ją atrakcyjnym materiałem w biologii molekularnej, inżynierii tkankowej i bioimplantologii. W kontekście medycyny estetycznej i chirurgii plastycznej, agaroza zaczęła być badana pod kątem zastosowania jako wypełniacz tkankowy już na początku lat 2000. W roku 2007 opublikowano pierwsze badania histologiczne potwierdzające biokompatybilność agarozy po implantacji podskórnej, które wykazały brak reakcji ziarniniakowych i dobre zintegrowanie materiału z otaczającymi tkankami. Od tego czasu prowadzone były kolejne badania przedkliniczne i kliniczne, wskazujące na wysoką jakość i bezpieczeństwo agarozy jako preparatu wolumetrycznego. Obecnie agaroza jako wypełniacz estetyczny dostępna jest w ponad 45 krajach i występuje w różnych stężeniach (1%, 1.5%, 2.5%, 3.5%). Produktem dostępnym w Polsce od 2025 roku jest Alganess (dystrybutor Hyalual).
Algeness® stosowany jest w leczeniu atrofii skóry i tkanki podskórnej (m.in. starzenie się skóry, ubytki powypadkowe), fałd i zmarszczek, blizn zanikowych i pourazowych, hiperkeratoz i uszkodzeń pourazowych, rekonstrukcji pooperacyjnych, oparzeniowych i pourazowych. W zależności od gęstości i formuły, produkt może być stosowany w płytkiej lub głębokiej warstwie podskórnej, w tym w obszarach wymagających odbudowy objętości lub wsparcia więzadeł.
Przed podaniem produkt należy wymieszać pomiędzy dwiema połączonymi strzykawkami minimum 10 razy. Po odłączeniu pustej strzykawki, do pełnej strzykawki podłącza się załączoną sterylną igłę (30G dla LD i HD, 27G dla VL i DF).
Miejsce podania powinno być dokładnie oczyszczone i zdezynfekowane. Iniekcję wykonuje się technikami: liniowo wstecznie, wachlarzowo lub kaniulą odpowiednio do wskazań klinicznych. Wypełniacz wprowadza się powoli, z użyciem stałego ciśnienia, a po zabiegu zaleca się delikatny masaż dla równomiernej dystrybucji gdyż jak wskazują producenci jeśli nie wykonasz masażu po iniekcji, istnieje możliwość pojawienia się guzków w obszarze objętych leczeniem. Przez 12 godzin należy unikać kosmetyków w miejscu podania, a przez kilka dni źródeł ciepła (słońce, sauna, suszarka, UVA/UVB).
Oprócz zastosowań estetycznych, agaroza wykazuje również potencjał w obszarze funkcjonalnych zabiegów medycznych, takich jak leczenie porażeń fałdów głosowych, przecieków okołoprotezowych czy jako materiał przestrzenny w chirurgii rekonstrukcyjnej. Dzięki swojej strukturze żelu hydrofilowego i trójwymiarowej porowatości, jest także stosowana w inżynierii tkankowej jako nośnik komórek, leków i czynników wzrostu. Z klinicznego punktu widzenia, preparat ten oferuje nowe możliwości dla lekarzy pragnących wykonywać zabiegi liftingujące, modelujące i rekonstrukcyjne, zachowując naturalny efekt bez ryzyka nadmiernego obrzęku lub niepożądanych reakcji.
Żel agarozowy wykazuje cechy idealnego wypełniacza:
• brak właściwości hydrofilnych – nie powoduje obrzęku,
• wysoka biokompatybilność i nietoksyczność – brak potrzeby chemicznej sieciowania (np. BDDE),
• powolna biodegradacja – naturalnie metabolizowany przez makrofagi,
• niska migracja i stabilność formy – umożliwia precyzyjne modelowanie konturu,
• nie powoduje reakcji zapalnych w badaniach histologicznych,
• może być mieszany z lidokainą bez utraty właściwości fizykochemicznych.
Preparat cechuje się wysoką biokompatybilnością i naturalną biodegradowalnością. Możliwe działania niepożądane to:
• przejściowy obrzęk, rumień, siniaki, bolesność w miejscu podania (ustępują w ciągu kilku dni),
• w rzadkich przypadkach mogą pojawić się guzki, szczególnie gdy nie wykonano masażu po iniekcji,
• u pacjentów ze skłonnościami do krwawień (lub przyjmujących leki przeciwkrzepliwe) może wystąpić nasilona skłonność do siniaków.
Przeciwwskazania
Preparat nie powinien być stosowany:
• u pacjentów z infekcjami lub chorobami skóry w miejscu iniekcji,
• u osób z nadwrażliwością na którykolwiek składnik (agarosa, bufor, HA),
• u pacjentów z ciężkimi chorobami autoimmunologicznymi, ogólnymi, anafilaksją w wywiadzie,
• w ciąży, laktacji i u dzieci,
• w obszarach o dużym unaczynieniu (ryzyko ucisku i martwicy),
• w obrębie naczyń krwionośnych – ryzyko zatorów, martwicy,
• w połączeniu z innymi wypełniaczami usieciowanymi w tym samym miejscu.
Warunki przechowywania
• Przechowywać w temperaturze 6–30°C, bez zamrażania.
• Chronić przed światłem, nie stosować po upływie terminu ważności.
• Produkt jest jednorazowego użytku i sterylizowany – resztki nie mogą być użyte ponownie.
Badanie przeprowadzone w latach 2020–2022 na grupie 700 pacjentów (532 kobiety, 168 mężczyzn) w wieku od 18 do 52 lat jest największym do tej pory zarejestrowanym opracowaniem dotyczącym zastosowania żelu agarozowego w estetyce twarzy. Celem pracy była ocena bezpieczeństwa, skuteczności, trwałości oraz tolerancji klinicznej w różnych obszarach twarzy. Wypełniacz zastosowano w następujących obszarach: kość jarzmowa, broda, nos, skronie, bruzdy nosowo-wargowe. Stosowano różne techniki: liniowe (linear threading), małe i duże depozyty (bolusy), a płaszczyzny iniekcji obejmowały przestrzeń supraperiostalną, podskórną oraz pod warstwą SMAS, w zależności od lokalizacji. W przedmiotowym badaniu, 82% pacjentów uzyskało ocenę „wyjątkowa” lub „znaczna poprawa”, a 85% pacjentów wyraziło wysoki poziom satysfakcji (ocena ≥8/10 według skali GAIS. Trwałość efektu ponad 12 miesięczną potwierdzono u 80% pacjentów we wszystkich lokalizacjach. Trwałość efektu zależna jest od stężenia preparatu: 1% – do 5 miesięcy, 1.5–2.5% – 4–8 miesięcy, 3.5% – 12 do 18 miesięcy. Jednakże nie wykonano badań obrazowych (usg/rezonans magnetyczny) potwierdzajacych te wartości – ocena była subiektywna i opierała się na ocenie efektu pozabiegowego.
Agaroza – bezpieczeństwo i powikłania
Przegląd badań naukowych dowodzi, że powikłania pozabiegowe były rzadkie i łagodne. Należały do nich: przemijające zaczerwienienie i obrzęk u wszystkich pacjentów, ustępujące w ciągu 24 godzin, możliwe infekcje po augmentacji skutecznie wyleczone antybiotykiem, grudki i nierówności wyczuwalne palpacyjnie, które na ogół wchłaniały się samoistnie, migracje – skorygowane od razu po zabiegu masażem. Nie zarejestrowano jak dotąd powikłań naczyniowych, martwicy, ziarniniaków, reakcji nadwrażliwości. Nie odnotowano także przypadków poważnych reakcji immunologicznych ani powikłań naczyniowych, co odróżnia ten preparat od niektórych innych wypełniaczy na rynku.
Ryzyko okluzji naczyniowej, jednakże również dotyczy wypełniaczy agarozowych. Objawy ostrzegawcze to: odbarwienie skóry (blanszowanie), utrzymujący się rumień, zasinienie, silny ból. Nieleczona okluzja może prowadzić do niedokrwienia, a następnie martwicy tkanek, jeżeli nie zostanie wdrożone szybkie leczenie polegające na rozbiciu materiału (embolizacji) lub zastosowaniu ucisku naczyniowego.
Fakt, braku rejestracji takich zdarzeń nie dowodzi jednak, że są one niemożliwe, dlatego opracowaliśmy własne wskazówki na okoliczność zdarzenia o charakterze okluzji, grudki czy ucisku miejscowego.
Guzki, grudki nierówności sugerujemy usuwać podaniem dużej ilości soli iniekcyjnej (3-5 ml) oraz miejscowym masażem, ewentualnie podaniem 2 ml tropokolagenu z kwasem cytrynowym (np. MD GUNA Matrix) wraz z masażem, hiperwentylacją oraz ogrzewaniem miejsca iniekcji.
W wyjątkowych przypadkach możliwe jest rozproszenie żelu agarozowego poprzez iniekcję ciepłego roztworu soli fizjologicznej, roztworu witaminy C (250–500 mg/ml), a jeśli to konieczne – również przy użyciu hialuronidazy, mimo że np. Algeness nie zawiera kwasu hialuronowego. Profilaktyka powikłań naczyniowych obejmuje:
• aspirację przed każdą iniekcją,
• podawanie preparatu techniką retrakcyjną (w trakcie wycofywania igły lub kaniuli),
• stosowanie małych objętości,
• unikanie preparatów z epinefryną – ponieważ mogą maskować blanszowanie i utrudniać wczesne rozpoznanie okluzji,
• manualne uciskanie okolic ujść głównych naczyń (np. kąt żuchwy, nos, okolice bródki) palcem niedominującej ręki, co może zmniejszyć ryzyko przemieszczenia materiału do światła naczyń.
Jak wskazują badania preparat nie jest rekomendowany do podania śródskórnego to oznacza, że nie jest wskazany do modelowania ust ani do techniki powierzchniowego wypłycania zmarszczek głębokich czyli blanchingu, gdyż może grudkować i generować nierówności – jego podanie podskórne wiąże się zawsze z masażem po zabiegu.
Modelowanie lub masaż pozabiegowy odgrywa kluczową rolę i zawsze powinien być brany pod uwagę. Jest to istotne, aby zapobiec wyczuwalnym zgrubieniom wynikającym z lokalnego gromadzenia się makrofagów wokół produktu.
Wstrzyknięcie bolusa większego niż 0,1 ml może prowadzić do wyczuwalnych zgrubień, dlatego nie jest rekomendowane podawanie płytkie. Dobrze sprawdza się natomiast technika seryjnych iniekcji bolusowych, jak również podawanie liniowe metodą retrakcyjną za pomocą kaniuli 25 G. Zdecydowane i dokładne modelowanie bezpośrednio po zabiegu znacznie zmniejsza ryzyko wyczuwalności preparatu i jest zalecane – nawet w większym stopniu niż w przypadku wypełniaczy na bazie kwasu hialuronowego.
W badaniu retrospektywnym przeanalizowano wyniki 68 pacjentów, którzy w latach 2005–2008 zostali poddani zabiegowi powiększania ust z użyciem żelu agarozowego. Grupa obejmowała osoby w wieku od 35 do 70 lat – zdecydowaną większość stanowiły kobiety (65 na 68 pacjentów). Zabieg przeprowadzano przy użyciu objętości 0,5–1,0 ml wypełniacza na każdą wargę. Zwrócono uwagę, że podanie większej ilości mogłoby prowadzić do uczucia dyskomfortu i powstania twardych skupisk materiału. Efekty estetyczne były widoczne natychmiast po iniekcji. U części pacjentów wystąpiły jedynie niewielkie siniaki, które nie wymagały interwencji. Wszyscy pacjenci zostali zaproszeni na kontrolę po 10 dniach i wyrazili wysoką satysfakcję z rezultatów. Dodatkowa wizyta kontrolna po miesiącu miała na celu ocenę trwałości efektu i ewentualne uzupełnienie. Średni czas utrzymywania się efektów wynosił około 5 miesięcy, po czym następował stopniowy powrót do stanu wyjściowego.
W badaniu przeprowadzonym na grupie 41 pacjentów w 2020 r. oceniano skuteczność i bezpieczeństwo wypełniacza opartego na żelu agarozowym. Pacjenci, w większości kobiety (68%), zostali poddani jednorazowej iniekcji w różne okolice twarzy – używano stężeń 1%, 1,5%, 2,5% oraz 3,5%, co sugeruje możliwość dostosowania gęstości preparatu do konkretnego wskazania (np. okolica jarzmowa vs. dolina łez). Do każdego zabiegu dodano lidokainę w celu poprawy komfortu pacjenta. Ocena efektów była przeprowadzana już po tygodniu od zabiegu – w skali GAIS aż 90% pacjentów uzyskało ocenę „znaczna” lub „duża poprawa”, a 83% ankietowanych przyznało wynik 8 lub wyższy na 10-punktowej skali satysfakcji. Co ważne, nie zaobserwowano stopniowego narastania objętości – co bywa problemem w przypadku niektórych wypełniaczy hydrofilnych. W całym badaniu odnotowano jedynie jeden przypadek późno występującego guzka, który całkowicie ustąpił po iniekcji kortykosteroidu, bez potrzeby stosowania hialuronidazy (która nie działałaby na agarozę). Wnioski z badania sugerują, że wypełniacz agarozowy może być realną i bezpieczną alternatywą dla usieciowanego kwasu hialuronowego – zwłaszcza u pacjentów z ryzykiem obrzęków, stanów zapalnych lub u tych, którzy nie tolerują HA. Dodatkowym atutem może być jego biodegradowalność i brak reakcji immunologicznych typowych dla niektórych wypełniaczy syntetycznych.
Czego brakuje w badaniu to obrazowania usg lub z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego aby ocenić faktyczne depozyty agarozy i ich umiejscowienie w tkankach. Ocenę bowiem przeprowadzono na podstawie subiektywnych odczuć pacjenta.
W badaniu randomizowanym, split face study z 2021 r., na grupie 66 pacjentów, z czego 46 (66,7%) ukończyło pełne 3-miesięczne obserwacje, dokonano porówania skuteczności i bezpieczeństwa 2.5% żelu agarozowego z wypełniaczem NASHA-L (stabilizowany kwas hialuronowy) w terapii średnich i głębokich bruzd nosowo-wargowych. Wyniki badania potwierdziły, że średnia poprawa na skali WSRS (Wrinkle Severity Rating Scale) po 3 miesiącach była identyczna dla obu preparatów (−1.1 ± 0.4). Również GAIS (Global Aesthetic Improvement Scale – ocena przez niezależnego, zaślepionego badacza) wykazał porównywalne rezultaty – w siódmym i ósmym miesiącu odnotowano stopniowy spadek efektu estetycznego, co wskazuje na zbliżoną trwałość preparatów. Ultrasonografia potwierdziła obecność materiałów w tkankach do 8 miesięcy od zabiegu. Utrzymanie efektu dla obu produktów oceniono jako 7–8 miesięcy, z lekkim spadkiem efektu estetycznego po tym czasie. Wszystkie działania niepożądane były przejściowe i łagodne, ustępujące w ciągu 15 dni. Zgłoszono podobną częstość występowania łagodnych objawów (zaczerwienienie, obrzęk, tkliwość) dla obu produktów. Nie odnotowano żadnych poważnych powikłań, reakcji immunologicznych ani zmian zapalnych. Użytkownicy uznali żel agarozowy za dobrze tolerowany i łatwy w podaniu, nawet przy niskim stężeniu. Badanie potwierdziło, że 2.5% żel agarozowy jest klinicznie równoważny z ustabilizowanym kwasem hialuronowym w zakresie efektywności, bezpieczeństwa i trwałości w leczeniu umiarkowanych do głębokich bruzd nosowo-wargowych. Ze względu na brak sieciowania chemicznego, niższe ryzyko reakcji zapalnych i porównywalny profil działania, agaroza może stanowić bezpieczną, naturalną alternatywę dla HA, szczególnie w przypadkach pacjentów z nadwrażliwością na wypełniacze lub z wywiadem powikłań po produktach sieciowanych.
